28. Сацыяльна-эканамічны крызіс другой паловы 1980-х – пачатку 1990-х гг. Пошукі шляхоў рэфармавання эканомікі. Праблемы пераходу да рыначных адносін.
29. БССР у другой палове 1980-х гг. Палітыка “перабудовы” і асаблівасці яе правядзення ў БССР. Новыя з"явы ў грамадска-палітычным жыцці рэспублікі ў другой палове 1980-х – пачатку 1990-х гг. Крызіс аднапартыйнай сістэмы. Стварэнне новых палітычных партый і рухаў.
30. Абвяшчэнне і станаўленне дзяржаўнага суверэнітеэту Рэспублікі Беларусь (1990 – 1995 гг.).
31. Асаблівасці і цяжкасці ажыццяўлення эканамічнай рэформы, пераход да рынкавых адносін.
32. Развал СССР і стварэнне СНД. Уплыў гэтых працэсаў на эканамічнае і сацыяльнае жыццё Беларусі.
33. Прыняцце Канстытуцыі Рэспублікі Беларусь. Станаўленне прэзідэнцкай палітычнай сістэмы. Новая рэдакцыя Канстытуцыі ў 1996г.
34. Распрацоўка і прыняцце праграмы па вываду эканомікі Рэспублікі Беларусь з крызісу пасля абрання А.Р. Лукашэнкі Прэзідэнтам у 1994г.
35. Прэзідэнтскія выбары 1994г. А.Р. Лукашэнка – першы Прэзідэнт РБ.
36. Пераадоленне крызісных тэндэнцый у эканоміцы ў другой палове 90-х гг. Рэалізацыя канцэпцыі “Асноўныя напрамкі сацыяльна-эканамічнага развіцця Рэспублікі Беларусь на 1996-2000гг.”
37. Беларускі варыянт сацыяльна-арыентаванай рыначнай эканомікі: сутнасць, станаўленне, вынікі.
38Развіццё інтэграцыйных працэсаў РБ з Расійскай Федэрацыяй і іншымі краінамі СНД.
38. Грамадска-палітычнае жыццё ў Рэспубліцы Беларусь у другой палове 1990-х гг. – пачатку ХХІ ст.
39. Сацыяльна-эканамічнае развіццё Рэспублікі Беларусь у дргугой палове 1990-х гг. – пачатку ХХІ ст.
40. Міжнароднае становішча і знешняя палітыка Рэспублікі Беларусь.
41. Развіццё культуры і навукі ў Рэспубліцы Беларусь у другой палове 1980-х гг. – пачатку ХХІ ст. Дасягненні і супярэчнасці нацыянальна-культурнага адраджэння.
42. Этапы фарміравання беларускай дыяспары. Асноўныя цэнтры беларускай эміграцыі, іх дзейнасць. Уклад беларусаў замежжа ў сусветную навуку і культуру. Узаемаадносіны беларускай дыяспары
XIV. Арганізацыя самастойнай працы студэнтаў 4 курса СПД (41, 42 гр.) у 7семестры 2012/2013 вуч.года*
1. Падрыхтоўка рэфератаў студэнтамі па выбранай тэме (на працягу семестра)
2. Кансультацыі і праверка хода падрыхтоўкі рэфератаў (на працягу семестра)
3. Напісанне кантрольнай работы па тэме “БССР у другой палове 50-х-60--хгадоў” (кастрычнік 2012 г.)
4. Напісанне кантрольнай работы па тэме:”Беларускае грамадства ў часы перабудовы” (студзень 2013 г.)
5. Напісанне эссе (на працягу семестра)
6. Праверка засваення студэнтамі апорных (вядучых) паняццяў (на працягу семестра)
7. Выкананне навуковых даследчых работ (згодна з асабістымі прыхільнасцямі студэнтаў)
8. Удзел студэнтаў у навуковых канферэнцыях (кастрычнік 2012 г.сакавік 2013г)
9. Правядзенне калоквіўмаў (лістапад 2012, студзень 2013 г.)
10. Індывідуальнае субяседванне па пройдзенаму матэрыялу, адпрацоўка нізкіх адзнак, прапушчаных лекцый і семінарскіх заняткаў (на працягу семестра)
11. Тэсціраванне па модулях (лістапад 2012, студзень2013 г.)
*У план самастойнай працы студэнтаў на працягу семестра моугуць быць унесены нязначныя змены.
Асноўныя (апорныя) паняцці
1. “Абласнікі” – прадстаўнікі беларускага нацыяльна-дэмакратычнага руху на Беларусі ў пач.ХХ ст., якія самавызначэнне беларускіх зямель бачылі ў якасці вобласці ў складзе Расійскай рэспублікі,
2. Аброк - від сялянскай павіннасці за карыстанне зямяёй феадала. Аброк прадуктамі (дзякла) – натуральная даніна, аброк грашыма - чынш. У Х-ХІІІ стст. збор натуральнай даніны з нясельцтва называўся палюддзем.
3. Абшчына - устойлівая форма арганізацыі жыцця і дзеннасці людзей. Узнікла ў першабытную эпоху як родавая абшчына – арганізацыя кроўных родзічаў, якія былі звязаны агульнасцю свайго паходжання па мацярынскай або бацькоўскай лініі. У IX-XIII стст. адбываецца фарміраванне суседскай (сельскай) абшчыны, якая з"яўлялася арганізацыяй сельскага насельніцтва. Яе члены лічыліся свабоднымі людзьмі, жылі асобнымі сем’ямі, якія карысталіся асобнымі ўчасткамі зямлі (зямельнымі надзеламі) пры існаванні калектыўнага (абшчыннага) землеуладання. У славян сельская абшчына называлася «верв». 3 другой паловы XII да канца XVIII ст. абшчына (грамада) аб"ядноўвала насельніцтва асобнай вескі і была і была асабліва распаўсюджана ва ўсходніх раёнах Беларусі. Пасля далучэння беларускіх зямель да Рассіі ў дзяржаўных уладаннях уводзілася сістэма сельскага абшчыннага кіравання. Сялянская абшчына працягвала існаваць пасля адмены ў 18б1 г. прыгоннага права. 3 пачатку XX ст у ходзе Сталыпйіскай аграрнай рэформы ажыццяўляўся ўказ аб выхадзе сялян з абшчыны і паступова адбываўся пераход сялян ад абшчыннага да падворна замлеўладання. У выніку суцэльнай калектывізацыі ў 30-я гг. XX ст. сялянская абшчына была ліквідавана.
4. “Адліга” – лібералізацыя ў грамадска-палітычным жыцці СССР пасля 1953г.,
5. Аднапартыйная сістэма – заканадаўчае замацаванне за адной партыяй статуса кіруючай,
6. Адраджэнне - назва перыяду асаблівага развіцця духоўнай культуры і росквіту мастацтваў, станаўлення навук, узнікнення кнігадрукавання ў краінах Еўропы ў XIV-XVІ стст. Для характарыстыкі гэтага перыяду ў Еўропе звычайна выкарытоўваюць назву Рэнесанс. Беларускім Адраджзннем з яўляецца перыяд з XVI да пачатаку XVII ст., звязаны перш за ўсе з дзеннасцю Ф. Скарыны і яго паслядоўнікаў.
7. Айкумена – склад вобласцей, заселеных старажытным чалавекам;
8. Акупацыйны режим – сістэмапалітычных, эканамічных, ваенных і ідэалагічных мер, накіраваных на ліквідацыю савецкага грамадска-дзяржаўнага ладу, рабаванне нацыянальных багаццяў і рэсурсаў, заняволенне і знішчэнне беларускага народа,
9. Акупацыя - захоп войскамі адной дзяржавы тэрыторыі (або часткі тэрыторыі) іншай дзяржавы з усталяваннем уласнай адміністрацыі і законаў.
10. Амністыя – памілаванне, дараванне віны. Напрыклад, расійскі імператар Аляксандр I дараваў магнатам і шляхце ўдзел у вайне 1812 г. на баку французскіх войскаў пры ўмове іх вяртання з-за мяжы ў двухмесячны тэрмін.
11. Анархія - стан бязладдзя, пры якім падзеі адбываюцца стыхійна, неарганізавана, існуе беспарадак. Палітычная анархія была характэрна ў канцы XVIII ст. для Рэчы Паспалітай у сувязі з існаваннем «залатых» шляхецкіх вольнасцей, правіла «ліберум вета» і слабасцю каралеўскай улады.
12. Анексія - далучэнне з дапамогай сілы або ў выніку нераўнапраўнага дагавору адной дзяржавай тэрыторыі другой дзяржавы.
13. Антропагенез – працэс станаўлення чалавека;
14. Апазіцыя парламенцкая - група дэпутатаў, погляды якіх не супадаюць або супярэчаць думкам парламенцкай большасці ці ўладзе.
15. Археалогія - навука аб старажытнасцях, якая вывучае жыццё людзей па рэчавых гістарычных крыніцах.
16. Арэнда - часовае карыстанне маёмасцю за вызначаную плату.
17. Асадніцтва - засяленне былымі польскімі вайскоўцамі заходнебеларускіх зямель у час іх знаходжання ў складзе Польшчы (1921-1939).
18. Асветнік - дзеяч, які садзейнічае пашырэнню асветы і ведаў. У гісторыі Беларусі гэта князь-кніжнік Ізяслаў, Ефрасіння Полацкая, Кірыла Тураўскі, Ф. Скарына, В. Цяпінскі і інш.
19. Асветніцтва - перыяд пашырэння асветы, развіцця навук у Заходняй Еўропе ў XVII-XVIII стст. Сведчаннем распаўсюджвання ідэй Асветніцтва ў Беларусі была дзейнасць у 1773-1794 гг. Адукацыйнай камісіі, творчасць Сімяона Полацкага, Казіміра Лышчынскага, Ільі Капіевіча і інш. Гэта эпоха, для якой характэрна імкненне змяніць і палепшыць становішча грамадзян шляхам асветы і выхавання.
20. Асіміляцыя - працэс далучэння пэўных этнічных груп да асноўнага этнасу (народу). Характэрны для гісторыі амаль што ўсіх народаў, у т. л. і беларусаў. У старажытнасці асіміляцыя адбывалася ў працэсе пранікнення (рассялення) народаў на новых тэрыторыях. Напрыклад, асіміляцыя ў V-VIII стст. славянскіх і мясцовых балцкіх плямён, якая прывяла да славянізацыі (аславяньвання) некаторых балцкіх плямён.
21. Аўтаномія - самастойнае ажыццяўленне дзяржаўнай улады або шырокае ўнутранае самакіраванне, якое надаецца асобнай тэрыторыі ці народу, што кампактна пражывае ў межах дзяржавы. Так, напрыклад, Беларуская сацыялістычная грамада (БСГ) у 1906 г. выступала за аўтаномію Беларусі ў складзе Расійскай федэратыўнай дэмакратычнай рэспублікі.
22. Аўтарытарны палітычны рэжым - рэжым, пры якім улада сканцэнтравана ў руках аднаго чалавека (лідэра) ці групы людзей (пануючай эліты) або ў выканаўчым органе, што зніжае ролю прадстаўнічых і судовых органаў і вядзе да сістэматычнага парушэння дзеючага заканадаўства, у т. л. Канстытуцыі. Тыповыя прыкметы - празмерны цэнтралізм улады, безумоўнае паслушэнства, абмежаванне дзелавой і палітычнай актыўнасці людзей. Звычайна ўсталёўваецца ва ўмовах палітычнага крызісу, дзяржаўнага перавароту або грамадзянскай вайны.
23. Баяры - служылыя людзі, феадалы, якія першапачаткова атрымлівалі зямлю (памесце) па месцы вайсковай службы, толькі пры ўмове яе выканання. Пачынаючы з XV ст. сталі выслужваць або выкупаць зямлю ў асабістую ўласнасць. 3 канца XV ст. вайскова-служылых людзей у ВКЛ сталі называць шляхтай.
24. Беларусізацыя – афіцыйная палітыка беларускага ўрада ў сферы нацыянальна-культурнага будаўніцтва ў 1924-1929 гг.
25. Брацтвы - рэлігійна-палітычныя арганізацыі праваслаўнага, пераважна мяшчанскага насельніцтва ў ВКЛ, якія ўзніклі ў канцы XVI - пачатку XVII ст. Займаліся асветай і кнігадрукаваннем на царкоўнаславянскай і старабеларускай мовах, супрацьстаялі прапольска-каталіцкай палітыцы.
26. Бронзавы век – перыяд першабытнага ладу, на працягу якога прылады працы, вырабляемыя з бронзы, пераважалі над прыладамі з іншых матэрыялаў;
27. «Буферная дзяржава» - дзяржава, тэрыторыя якой выкарыстоўваецца ў якасці пагранічнай зоны паміж варагуючымі краінамі ў мэтах недапушчэння вырашэння іх канфлікту ўзброеным шляхам. Напрыклад, Літоўска-Беларуская ССР (ЛітБел), якая існавала ў 1919 г., разглядаецца гісторыкамі як «буферная дзяржава» паміж Савецкай Расіяй і Польшчай.
28. «Ваенны камунізм» - палітыка ў гады грамадзянскай вайны ў савецкай Расіі (1919-1921), звязаная з адменай прыватнага гандлю і абмежаваннем таварна-грашовых адносін, пераходам сістэмы размеркавання ў рукі дзяржавы, увядзеннем харчразвёрсткі, нацыяналізацыяй прамысловасці, мілітарызацыяй эканомікі.
29. Валока - мера зямельнай плошчы, роўная 21,36 га. Уся зямля наразалася на валокі паводле аграрнай рэформы Жыгімонта II Аўгуста («Устава на валокі», 1557).
30. Валюнтарызм - палітычны кірунак, пры якім воля кіруючай асобы ці выканаўчых улад лічыцца вызначальнай асновай грамадскага развіцця. Валюнтарысцкай лічаць, напрыклад, палітыку масавай пасадкі кукурузы літаральна ва ўсіх раёнах Беларусі незалежна ад іх кліматычных умоў, якая праводзілася ў гады кіравання М.С. Хрушчова.
31. Веча - агульны сход дарослых мужчын, на якім вырашаліся найбольш важныя грамадскія і дзяржаўныя справы. Рашэнне прымалася па сіле крыку, які служыў сродкам тагачаснага галасавання. Веча існавала ў Навагрудку, Полацку, Ноўгарадзе.
32. Волакі - назва месца найбольшага збліжэння дзвюх суднаходных рэк Заходняй Дзвіны і Дняпра на шляху «з варагаў у грэкі», дзе па сушы валачылі (перацягвалі на катках і колах) судны або перавозілі выгружаныя з іх тавары.
33. Вотчына - зямельнае ўладанне, якое пераходзіла ў спадчыну ад бацькі да сына.
34. Выканаўчы орган улады - орган, які павінен праводзіць у жыццё, выконваць законы. Звычайна тякім органам улады з"яўляецца Кабінет (Савет) Міністраў. Выканаўчую ўладу ў Рэспубліцы Беларусь ажыццяўляе Савет Міністраў (урад).
35. Вытворчая гаспадарка - гаспадарка, якая забяспечвала патрэбы жыхароў дзякуючы пераважна такім заняткам, як земляробства і жывёлагадоўля, а не толькі выкарыстанню шляхам збіральніцтва і палявання таго, што было ў прыродзе.
36. Гаспадарчы разлік - метад гаспадарання, пры якім даходы, якія атрымлівае прадпрыемства ад рэалізацыі (продажу) сваёй прадукцыі, пакрываюць і перавышаюць яго выдаткі на вытворчасць гэтай прадукцыі.
37. Генацыд - дзеянні з мэтай поўнага ці частковага знішчэння той ці іншай нацыі (народа). Палітыку генацыду ў гады Другой сусветнай і Вялікай Айчыннай войнаў праводзілі, у т. л. на тэрыторыі Беларусі, нямецка-фашысцкія захопнікі.
38. Гета - месцы пражывання яўрэйскага насельніцтва ў гады Другой сусветнай вайны, створаныя фашыстамі з мэтай масавага знішчэння яўрэяў, якіх яны адносілі да ніжэйшай расы.
39. Гісторыя Беларусі – гэта навука комплексная, інтэгральная, яна вывучае ўсю сукупнасць з’яў грамадскага жыцця на працягу ўсей гісторыі грамадства.
40. Грамадзянская вайна - вайна за ўладу ўнутры адной краіны паміж дзвюма палітычнымі групоўкамі. Вельмі часта набывае харахтар братазабойчай, бо ў ёй удзельнічаюць грамадзяне адной дзяржавы.
41. Грамадзянская супольнасць - тып узаемаадносін паміж дзяржавай і грамадствам, пры якім правы грамадзян абаронены законам і ўлада перадае частку сваіх функцый мясцовым органам самакіравання.
42. Грамадска-эканамічная фармацыя – гістарычна вызначаны тып грамадства, заснаваны на канкрэтным спосабе вытворчасці, які характэрызуецца сваім эканамічным базісам, палітычнай, юрыдычнай, ідэалагічнай надстройкай, сваімі думкамі , грамадскай свядомасцю.
43. Гулаг - абрэвіятура (скарочаная назва) Галоўнага ўпраўлення лагерамі, якая ўжываецца як сімвалічная назва сталінскага рэпрэсіўнага рэжыму.
44. Гуманізм - вучэнне, якое сцвярджае высокую годнасць чалавека, прызнае яго права на зямное шчасце, свабоду чалавечай асобы, ідэалы чалавекалюбства. Рэнесансавы гуманізм узнік у эпоху Адраджэння ў XIV-XVI стст. На Беларусі дзеячам-гуманістам быў Ф. Скарына, які прапаведаваў наступны закон чалавечага жыцця: «...усё, што хочаце, каб вам рабілі людзі, дык тое рабіце вы ім».
45. “Двоеўладдзе” – адначасовае існаванне двух улад – Часовага ўрада (улады буржуазіі) і саветаў (улады рабочых, сялян, чырвонаармейцаў).
46. “Двухвер’е ” – працяглы перыяд адначасовага суіснавання язычніцтва і хрысцыянства;
47. Дзяржава - асноўная форма палітычнай сістэмы грамадства, якая арганізуе, накіроўвае і кантралюе сумесную дзей-насць і адносіны людзей, грамадскіх груп, класаў. Тэрытарыяльны, суверэнны саюз (аб"яднанне, супольнасць) грамадзян, утвораны з мэтай абароны іх жыцця, свабоды і маёмасці. Найбольш істотная прыкмета дзяржавы - наяўнасць публічнай улады, якая пашыраецца на ўсё грамадства і абапіраецца на сродкі і меры прымусу (армія, паліцыя, турма і інш.). Важным сродкам ажыццяўлення дзяржаўнай улады з"яўляецца права.
48. Дзяржаўны бюджэт - расклад грашовых даходаў і расходаў дзяржавы.
49. Дружына - княжацкае войска.
50. Дыктатура - неабмежаваная ніякімі законамі прымусовая ўлада адной асобы, групы людзей або партыі.
51. Дысідэнты – 1) тыя, хто выступае супраць афіцыйнай улады, 2) у Рэчы Паспалітай: некаталікі (праваслаўныя, уніяты).
52. Дэкларацыя - дзяржаўны і палітычны (канстытуцыйны) акт. Напрыклад, Дэкларацыя аб дзяржаўным суверэнітэце БССР ад 27 ліпеня 1990 г.
53. Дэмакратызацыя - распаўсюджванне і замацаванне формаў дзяржаўнага ладу, заснаваных на прызнанні прынцыпу народаўладдзя, свабоды, роўнасці грамадзян.
54. Дэнансацыя - паведамленне адной дзяржавы другой аб скасаванні дзеяння падпісанага паміж імі дагавора.
55. Евангелле - агульная назва першых чатырох гістарычных кніг Новага Запавету (Бібліі) пра зямное жыццё і вучэнне Ісуса Хрыста. На Беларусі найстаражытнейшае - рукапіснае Тураўскае Евангелле (XI ст.). Першае друкаванае Евангелле на старабеларускай і царкоўнаславянскай мовах выдадзена В. Цяпінскім у XVI ст.
56. Езуіты - члены каталіцкага ордэна Таварыства Ісуса Хрыста, створанага ў XVI ст. для барацьбы з Рэфармацыяй. У ВКЛ дзейнічалі навучальныя ўстановы езуітаў - калегіумы. Рэктарам Віленскай езуіцкай акадэміі (першай вышэйшай навучальнай установы ў ВКЛ) быў езуіт П. Скарга - адзін з ініцыятараў Берасцейскай царкоўнай уніі.
57. Епархія - праваслаўная царкоўная акруга. Упершыню на тэрыторыі Беларусі заснавана ў 992 г. у Полацку. Гэтая дата лічыцца пачаткам гісторыі праваслаўнай царквы ў Беларусі.
58. Жалезны век – перыяд першабытнага ладу, на працягу якога прылады працы вырабляліся з жалеза;
59. Заканадаўчы орган улады - орган, які распрацоўвае і прымае законы. Такім органам звычайна з"яўляецца парламент. Згодна з новай рэдакцыяй Канстытуцыі Рэспублікі Беларусь са змяненнямі і дапаўненнямі, прынятымі на рэспубліканскім рэферэндуме 24 лістапада 1996 г., прадстаўнічы і заканадаўчы орган у нашай рэспубліцы - Нацыянальны сход (парламент).
60. Запрыгоньванне - страта сялянамі права ўласнасці на зямлю і ператварэнне ix y залежных ад феадала. Афармлялася, напрыклад, у Судзебніку Казіміра 1468 г., Статутах ВКЛ. Так, у XIV-XV стст. у ВКЛ існавалі «непахожыя» сяляне, якім не дазваляўся пераход ад аднаго феадала да другога. У XVI ст. усе сяляне ператварыліся ў прыгонных, прымацаваных да зямлі, якую яны апрацоўвалі і неслі за карыстанне ёю пэўныя павіннасці перад феадаламі. Прыгоннае права было скасавана ў 1861 г. шляхам набыцця памешчыцкімі сялянамі асабістай свабоды і паступовага выкупу імі зямельных уладанняў.
61. Заходнерусізм - сістэма поглядаў, якая адмаўляе гістарычнасць беларусаў як самастойнага і самабытнага этнасу, атаясамляе іх з велікарускім этнасам. Галоўнай сваёй мэтай заходнерусізм у сярэдзіне XIX - пачатку XX ст. лічыў барацьбу супраць польскага і каталіцкага ўплыву на беларусаў. 3 усталяваннем БССР заходнерусізм як сістэма поглядаў страціў свае пазіцыі, аднак яго ідэі засталіся ва ўсведамленні пэўнай часткі беларускага грамадства.
62. Ідэалогія - сістэма прававых, палітычных, маральных, філасофскіх, рэлігійных, мастацкіх поглядаў і ідэй, якія належаць асобе ці групе людзей або палітычнай партыі.
63. Індаеўрапейцы - шматлікія плямёны жывёлаводаў-вандроўнікаў, якія першапачаткова жылі ў Малой Азіі побач з Іранам. У Індыі і Іране яны называліся арыямі. Ca сваёй прарадзімы яны рассяліліся на вялікай тэрыторыі Азіі і Еўропы прыкладна 3-1,5 тыс. гадоў да н.э. Пасля асіміляцыі (змяшэння) з мясцовымі плямёнамі на тэрыторыі Украіны, Беларусі, Прыбалтыкі і Цэнтральнай Еўропы ўтварыліся плямёны славян, балтаў, германцаў.
64. Індустрыялізацыя - працэс пераходу ад ручной да машыннай працы і далейшай перабудовы вытворчасці на аснове высокапрадукцыйнай тэхнікі. У БССР праводзілася ў 1920-30-я гг. і была часткай адзінага працэсу індустрыялізацыі ў СССР. Асноўная ўвага надавалася развіццю лёгкай і харчовай прамысловасці, што было абумоўлена дастатковымі запасамі ў Беларусі мясцовай сыравіны, кадрамі, існуючымі традыцыямі. Ажыццяўлялася ў ходзе пяцігодак - пяцігадовых планаў развіцця народнай гаспадаркі (1928-1932, 1933-1937, 1938 - чэрвень 1941).
65. Інтэграцыя - працэс і вынік узаемасувязі, узаемадзеяння, збліжэння і аб"яднання ў адзінае цэлае якіх-небудзь частак, элементаў, у прыватнасці, краін і іх эканомік, сацыяльных і палітычных структур, партый, арганізацый і г. д. Аб працэсе інтэграцыі Беларусі і Расіі сведчаць утварэнне іх Саюза 2 красавіка 1997 г., падпісанне ў снежні 1999 г. Дагавора аб стварэнні Саюзнай дзяржавы.
66. Інтэнсіўныя фактары развіцця эканомікі – “ якасныя”фактары, якія забяспечваюць развіцце эканомікі: рост вытворчасці працы, выкарыстоўванне дасягненняў навукова-тэхнічнага прагрэса,
67. Інтэрвенцыя - узброенае ўмяшанне адной дзяржавы ва ўнутраныя справы другой. Напрыклад, інтэрвенцыя Полыпчы супраць савецкай Расіі ў 1919-1920 гг., калі баявыя дзеянні праходзілі на тэрыторыі Беларусі (польска-савецкая вайна).
68. Інтэррэкс – вышэйшая службовая пасада у Рэчы Паспалітай у бескаралеўскі перыяд, якую звычайна займаў біскуп польскага горада Гнезна.
69. Інфляцыя - абясцэньванне грошай у выніку выпуску ix y абарачэнне без забеспячэння неабходнай колькасцю тавараў. Падзенне пакупной здольнасці грошай.
70. Кааліцыя - аб"яднанне, саюз, пагадненне дзяржаў, палітычных партый, грамадскіх арганізацый для дасягнення агульных палітычных, ваенных, эканамічных мэт. Напрыклад, у час рэвалюцыі 1905-1907 гг. склаліся кааліцыйныя саветы, у якія ўваходзілі бальшавікі, меншавікі, эсэры, бундаўцы.
71. Кааперацыя - форма арганізацыі, пры якой адбываецца добраахвотнае аб"яднанне людзей для сумеснай працы, напрыклад, таварыства па сумеснай апрацоўцы зямлі, гандлёвы кааператыў і г. д.
72. Калабарацыянізм – супрацоўніцтва з акупацыйнымі ўладамі.
73. Калектывізацыя - аб"яднанне дробных індывідуальных гаспадарак сялян у буйныя калектыўныя гаспадаркі. Суцэльная калектывізацыя ў БССР, звязаная са стварэннем калгасаў, праходзіла ў канцы 20-х - пачатку 30-х гг. ХХст., а таксама ў Заходняй Беларусі, якая ўз"ядналася з БССР у 1939 г., напярэдадні і пасля завяршэння Вялікай Айчыннай вайны.
74. Камінтэрн – міжнародная арганізацыя рабочага класа, існаваўшая ў 1919-1943 гг.
75. Канстытуцыя - Асноўны Закон дзяржавы. У Рэчы Паспалітай была прынята Канстытуцыя 3 мая 1791 г., якая абвясціла яе суверэнітэт як унітарнай дзяржавы, ліквідаваўшы падзел на Польскае каралеўства і ВКЛ. У час існавання БССР былі прыняты Канстытуцыі 1919, 1927, 1937, 1978 гг. Канстытуцыя Рэспублікі Беларусь прынята 15 сакавіка 1994 г. На ўсенародным рэферэндуме 24 лістапада 1996 г. у яе ўнесены змяненні і дапаўненні (новая рэдакцыя Канстытуцыі). Некаторыя гісторыкі адносяць да Канстытуцыі Статуты ВКЛ - звод законаў эпохі сярэдневякоўя, для якой яшчэ не характэрна фарміраванне канстытуцыйнага права.
76. Кантрыбуцыя - грошы або матэрыяльныя каштоўнасці, якія дзяржава-пераможца збірае з дзяржавы, якая панесла паражэнне ў вайне.
77. Канфедэрацыя - часовае аб"яднанне (ваенна-палітычны саюз) шляхты ў XVII-XVIII стст. у Рэчы Паспалітай з мэтай падтрымаць узброенай сілай тыя ці іншыя палітычныя патрабаванні. Пад канфедэрацыяй разумеецца таксама форма дзяржаўнага ўладкавання, пры якой некалькі дзяржаў - суб"екты канфедэрацыі, што ўтвараюць саюз, працягваюць валодаць шырокімі правамі, поўнасцю захоўваючы сваю незалежнасць, і аб"ядноўваюць свае намаганні для дасягнення пэўнай мэты. У адрозненне ад федэрацыі канфедэрацыя дзяржаў больш слабое аб"яднанне, якое ўяўляе сабой не адну новую суверэнную дзяржаву, а больш або менш устойлівую сукупнасць дзяржаў.
78. Канфесія - рэлігійны кірунак, веравызнанне (веравучэнне), прыналежнасць да пэўнай царквы. У хрысціянстве існуюць, напрыклад, каталіцкая, праваслаўная, уніяцкая канфесіі.
79. Канфрантацыя двух палітычных сістэм – эканамічнае, палітычнае спаборніцтва двух палітычных сістэм (сацыялістычнай і капіталістычнай) у другой палове 1940-1980-я гг.,
80. Канцэпцыі ўтварэння Вялікага княства Літоўскага – розныя падыходы
81. Касінеры - сяляне, узброеныя косамі. Назва ўдзельнікаў паўстання пад кіраўніцтвам Т. Касцюшкі ў 1794 г., паўстання пад кіраўніцтвам К.Каліноўскага ў 1863 г.
82. Касцёл - рымска-каталіцкі храм.
83. Каталіцызм - адзін з асноўных кірункаў у хрысціянстве. Аформіўся ў 1054 г. пасля падзелу хрысціянскай царквы. Каталіцкая царква мае адзіны сусветны цэнтр - Ватыкан, адзінага кіраўніка - папу рымскага. Распаўсюджванне каталіцтва на тэрыторыі Беларусі адбывалася паводле ўмоў Крэўскай уніі (пагаднення) 1385 г. На беларускіх землях пачалі ўзводзіцца касцёлы і кляштары. Каталіцызм стаў сродкам паланізацыі беларускай шляхты пасля Люблінскай уніі 1569 г. (стварэння Рэчы Паспалітай). У XVI ст. пышныя каталіцкія набажэнствы і царкоўныя традыцыі сталі аб"ектам крытыкі з боку прыхільнікаў Рэфармацыі.
84. Класы грамадскія - вялікія групы людзей, становішча якіх звязваюць з правам уласнасці, адносінамі да ўлады, месцам у падзеле працы. Вучэнне аб класах найбольш развіта ў марксізме.
85. Князь - першапачаткова правадыр племя, затым кіраўнік княства (дзяржавы).
86. контррэфармацыя – грамадска-палітычны рух, накіраваны супраць зместу і вынікаў рэфармацыі,
87. Культ асобы - узвялічванне ролі аднаго чалавека, прыпісванне яму вызначальнага ўплыву на ход гістарычных падзей. Вядомы, напрыклад, культ асобы Сталіна.
88. Культура – дасягненні людзей ў матэрыяльнай і духоўнай сферах.
89. Летапіс - запіс падзей па гадах («летах»), пісьмовая гістарычная крыніца. Найбольш старажытны летапіс вядомы пад скарочанай назвай «Аповесць мінулых гадоў». Напісаны манахам Нестарам каля 1113 г.
90. Лібералізм - ідэйна-палітычнае вучэнне, якое ўзнікла ў канцы XVIII - пачатку XIX ст. Яго палітычныя і эканамічныя мэты - скасаванне феадальных парадкаў, абмежаванне манархіі, усталяванне парламенцкага ладу, ліквідацыя ці змякчэнне дзяржаўнага і грамадскага прымусу ў адносінах да асобы, абарона прыватнай уласнасці. Напрыклад, да ліберальна-буржуазнага лагера напярэдадні і ў час рэвалюцыі 1905-1907 гг. належалі Канстытуцыйна-дэмакратычная партыя (кадэты), «Саюз 17 кастрычніка» (акцябрысты), аўтанамісты.
91. «Ліберум вета» - правіла, паводле якога рашэнне сойма лічылася не прынятым, калі супраць яго прагаласаваў хоць адзін дэпутат сойма. Сведчыла аб бязладдзі ў Рэчы Паспалітай у канцы XVII-XVIII ст.
92. Мабілізацыя - масавы набор мужчын у армію ў час вайны, чарговы прызыў на вайсковую службу юнакоў адпаведнага ўзросту.
93. Магдэбургскае права - права горада на самакіраванне, якое склалася ўпершыню ў XIII ст. у нямецкім горадзе Магдэбургу. Першай у ВКЛ магдэбургскае права атрымала Вільня (1387), a на тэрыторыі сучаснай Беларусі - Брэст (1390).
94. Магістрат - орган гарадскога самакіравання, які складаўся ў ВКЛ з выбарнай рады (на чале яе стаяў бурмістр) і лавы (суда), дзе старшынстваваў войт.
95. Магнаты - назва, якой сучасныя гісторыкі вызначаюць найбуйнейшых землеўладальнікаў. У ВКЛ найбольш вядомыя магнацкія роды Радзівілаў, Сапегаў, Агінскіх і інш.
96. Мадэрнізацыя - працэс паступовага пераўладкавання грамадства пры пераходзе ад аграрна-рамеснай да індустрыяльнай цывілізацыі. У прыватнасці, працэс пераходу ад феадальнага да буржуазнага грамадства, які распачаўся ў Беларусі ў сувязі з буржуазнымі рэформамі другой паловы XIX ст. (адмена прыгоннага права і інш.). Прыкметамі мадэрнізацыі з"яўляюцца індустрыялізацыя, урбанізацыя, дэмакратызацыя, развіццё навукі, адукацыі і культуры, абмежаванне пазіцый царквы, фарміраванне прававой дзяржавы і грамадзянскай супольнасці.
97. Маёмасны цэнз - валоданне маёмасцю (зямля, дамы, прадпрыемствы і інш.) на пэўную суму грошай, якое давала права прымаць удзел у кіраванні або выбарах. Напрыклад, маёмасны цэнз быў уведзены пры выбарах гарадской думы ў час правядзення гарадской рэформы (пачалася ў Беларусі ў 1875 г.)
98. Манаполія - саюз прадпрымальнікаў з мэтай пераадолення канкурэнцыі і атрымання найвялікшых прыбыткаў. Абазначае таксама выключнае права на вытворчасць і продаж прадукцыі. Манаполіі ўзніклі ў Беларусі на рубяжы XIX-XX стст.
99. Манархія - улада аднаго кіраўніка (гаспадара) у дзяржаве. У ВКЛ пры Гедзіміне, Альгердзе, Вітаўце ўлада вялікага князя лічылася неабмежаванай. У другой палове XV-XVI ст. улада вялікага князя пры Казіміры і Аляксандры была абмежавана панамі-радай, што сведчыла аб узнікненні саслоўна-прадстаўнічай (абмежаванай) манархіі.
100. Мануфактура - прадпрыемства, заснаванае на ручной працы і яе падзеле. З"яўлялася пераходнай формай ад рамеснай вытворчасці да фабрыкі. Першымі мануфактурамі на Беларусі сталі заснаваныя ў 10-30-хгг. XVIII ст. Налібоцкая і Урэцкая шкляныя мануфактуры. Шырокую вядомасць набылі Слуцкая і Нясвіжская мануфактуры шаўковых паясоў.
101. Марксізм - філасофскае, эканамічнае і палітычнае вучэнне, створанае ў першай палове XIX ст. К. Марксам і Ф. Энгельсам. Яны распрацавалі матэрыялістычную дыялектыку (вучэнне аб раз-віцці), матэрыялістычнае разуменне гісторыі, тэорыю прыбавач-най вартасці і вучэнне аб камунізме. Натуральны паступальны гістарычны ход грамадскага развіцця вызначаецца зменай грамадска-эканамічных фармацый, а класавую барацьбу паміж пануючым і прыгнечанымі класамі марксізм разглядаў у якасці рухаючай сілы гісторыі. Вышэйшым адлюстраваннем класавай барацьбы лічылася сацыяльная (пралетарская, сацыялістычная) рэвалюцыя, якая прывядзе да ўсталявання дыктатуры пралетарыяту (прымусовай улады рабочага класу). У пачатку XX ст. марксізм падзяліўся на дзве плыні - рэвалюцыйную (У. I. Ленін і інш.), у якой перамагло бальшавіцкае вытлумачэнне марксізму, і рэфармісцкую (Э. Бернштэйн і інш.). Пасля Кастрычніцкай рэваліоцыі 1917 г. у Расіі марксізм стаў дзяржаўнай ідэалогіяй. Сучасныя філосафы вылучаюць некалькі версій марксізму: класічную, прадстаўленую заснавальнікамі вучэння; ленінскую трактоўку; сталінскі варыянт; сацыял-дэмакратычную версію (у прыватнасці, рускі меншавізм); сучасны неамарксізм.
102. Мезаліт – сярэднекаменны век – перыяд першабытнага ладу, на працягу якога асноўнымі здабыткамі чалавека з’яўляюцца лук і стрэлы, каменны тапор, зроблены першыя крокі ў накірунку і (пачалося прыручэнне, а магчыма і адамашніванне жывелін);
103. Меліярацыя - мерапрыемствы з мэтай асушэння балот і павелічэння пасяўных плошчаў. Шырокі размах набыла ў 50-60-я гг. XX ст. у БССР. Парушэнне тэхналогіі прывяло да ўзнікнення экалагічных праблем.
104. Мецэнат - багаты апякун навук і мастацтваў. Назва паходзіць ад уласнага імя вядомага багатага рымляніна, дарадцы і сябра імператара Аўгуста (канец I ст. да н. э.). Прыкладам мецэнацтва ў гісторыі ВКЛ з"яўляецца дзейнасць Мікалая Радзівіла Чорнага, на сродкі якога была заснавана першая на сучаснай тэрыторыі Беларусі друкарня ў Брэсце.
105. Міжваенны перыяд – гістарычны перыд паміж I і II сусветнымі войнамі (1918-1939т гг.),
106. Мілітарызм - палітыка, арыентаваная на ваенныя сродкі вырашэння знешніх і ўнутраных праблем.
107. Мюнхенскае пагадненне – пагадненне, заключанае ў верасні 1938 г. ў Мюнхене паміж Германіяй, Італіяй, Англіяй і Францыяй аб падзеле Чэхаславакіі (далучэнні да Германіі Судэтскай вобласці),
108. Мяжа яўрэйскай аселасці - тэрыторыя беларуска-літоўскіх і ўкраінскіх губерняў Расійскай імперыі ў 1791-1917 гг., дзе ў гарадах і мястэчках дазвалялася пастаяннае пражыванне асобам яўрэйскай нацыянальнасці. Утварэнне мяжы звязана з усталяваннем улады самадзяржаўя на далучаных да Расіі ў выніку падзелаў Рэчы Паспалітай землях. Абмежаванні грамадзянска-маёмасных правоў яўрэяў у прыватнасці, забарона пакідаць вызначаныя тэрыторыі без урадавага дазволу, канчаткова ліквідаваны Часовым урадам.
109. Мяшчане - назва жыхароў гарадоў і мястэчак.
110. Наёмная праца - праца па дамоўленасці з работадаўцам, за выкананне якой на працягу пэўнага рабочага часу прадугледжваецца пэўная аплата.
111. Народнасць – этнічная супольнасць з агульнай тэрыторыяй, пануючым эканамічным ладам, адзінай мовай, культурай, псіхічным складам, этнічнай самасвядомасцю.
112. Народнікі – рэалюцыянеры, аб’явіўшыя сваей задачай абарону народа, яго інтарэсаў,
113. Натуральная гаспадарка - феадальная гаспадарка, у якой выраблялася ўсё неабходнае для жыцця і ўжывалася амаль усё, што выраблялася. Прадукцыя натуральнай гаспадаркі не прызначалася для абмену або продажу (акрамя солі і жалеза).
114. Нацыя - сацыяльна-эканамічная і духоўная супольнасць людзей з пэўнай псіхалогіяй і самасвядомасцю, якая мае агульную мову, адметную культуру, побыт і тэрыторыю сталага пражывання.
115. Нацыяналізацыя - пераход, перадача масмасці (зямлі, прадпрыемстваў, транспарту, банкаў і г. д.) з прыватнай уласнасці ў дзяржаўную.
116. Нацыянальнае пытанне – комплекс нацыянальных праблем (сацыяльна-эканамічных, палітычных, культурных, рэлігійных і інш.),
117. Неаліт – новакаменны век – перыяд першабытнага ладу, на працягу якога асноўнымі здабыткамі чалавека з’яўляюцца новыя заняткі (земляробства і жывелагадоўля), новая тэхніка апрацоўкі камня (пілаванне, свідраванне), прынцыпова новыя матэрыялы (абпаленая гліна, тканіна);
118. Неал ітычная рэвалюцыя – пераход ад прысвойваючага да вытворчага тыпу гаспадаркі (ад збіральніцтва і палявання да адпаведна земляробства і жывелагадоўлі), які адбыўся на працягу пераважна неаліту;
119. Нейтральная дзяржава - дзяржава, знешнепалітычны курс якой характарызуецца няўдзелам ва ўзброеных канфліктах (войнах) і ваенных саюзах. Пасля атрымання Рэспублікай Беларусь суверэнітэту (незалежнасці) было абвешчана яе імкненне быць нейтральнай дзяржавай.
120. НЭП – (новая эканамічная палітыка), сістэма мер, якая ўключала такія аснаўныя моманты: умацаванне саюза рабочых і сялян; развіцце прамысловасці на базе электрыфікацыі; каапераванне насельніцтва; выкарыстанне таварна-грашоых адносін; паўсямеснае ўкараненне гасразліку, асабістай зацікаўленнасці; часовае дапушчэнне капіталістычных элементаў у эаноміцы; удасканальванне дзяржаўнага планавання і кіраўніцтва; барацьба з бюракратызмам; падняцце культуры ва ўсіх галінах дзейнасці чалавека,
121. Ордэн - назва сярэдневяковых манаскіх (духоўна-рыцарскіх) аб"яднанняў каталіцкай і уніяцкай цэркваў. На тэрыторыі Беларусі з"явіліся ў канцы XII - пачатку XIII ст. (Лівонскі ордэн і інш.) для распаўсюджвання хрысціянскай (каталіцкай) веры. У XVI ст. на беларускіх землях замацаваліся ордэны езуітаў, францысканцаў, бернардзінцаў, аўгусцінцаў і інш.
122. Пагоня - ваенная павіннасць у Вялікім княстве Літоўскім. Герб - выява конніка з занесеным над галавой мячом. Існуе некалькі версій паходжання герба. Фарміраванне герба адбывалася на працягу XIII-XVI стст. Статут ВКЛ 1566 г. юрыдычна замацаваў выкарыстанне герба «Пагоня» за беларускімі землямі. Выява вершніка з мячом у руцэ стала гербам шэрагу гарадоў Беларусі, якія атрымалі магдэбургскае права. Пасля далучэння беларускіх зямель да Расіі «Пагоня» стала гербам Віленскай і Віцебскай губерняў. Яна прысутнічала таксама ў Вялікім дзяржаўным гербе Расійскай імперыі. Герб «Пагоня» выкарыстоўвалі ўдзельнікі паўстання 1863-1864 гг. Статус дзяржаўнага быў нададзены гербу пасля абвяшчэння ў 1918 г. Беларускай Народнай Рэспублікі. Ён таксама стаў дзяржаўным гербам Літоўскай Рэспублікі, каб падкрэсліць гістарычную пераемнасць з ВКЛ. Пасля прыпынення існавання СССР Літва аднавіла герб «Пагоня» як дзяржаўны. У 1991 - 1995 г. «Пагоня» была абвешчана дзяржаўным гербам Рэспублікі Беларусь. У выніку рэферэндуму ў 1995 г. прынята новая дзяржаўная сімволіка.
123. Падзел працы - прыроднае раздзяленне працы паводле полу (паміж жанчынамі і мужчынамі) і паводле ўзросту. Таксама абазначае аддзяленне рамяства ад земляробства, якое адбывалася ў X-XIII стст. і было звязана са спецыялізацыяй на адпаведным тыпе вытворчасці. З"яўляецца характэрнай прыкметай мануфактурнай вытворчасці.
124. Падсечна-агнявое земляробства - тып земляробства, пры якім на месцы высечанага і спаленага лесу апрацоўвалі глебу з дапамогай бараны-сукаваткі, а попел служыў угнаеннем.
125. Пакт - дагавор, напрыклад, дагавор ад 23 жніўня 1939 г. аб ненападзенні паміж СССР і Германіяй, які называюць пактам Рыбентропа-Молатава.
126. Палеаліт – старажытнакаменны век – перыяд першабытнага ладу, на працягу якога чалавек навучыся здабываць агонь, вырабляць складаныя каменныя і касцяныя прылады працы, шыць вопратку, будаваць жылле, паляваць і лавіць рыбу, але і жыць грамадскім ладам з грамадскай свядомасцю і яе найбольш важными формами: мастацтвам і рэлигияй.
127. Палітыка генацыду – планамернае знішчэнне цэлых груп насельніцтва па тых ці іншых матывах: з-за прыналежнасці да савецкіх актывістаў, камуністаў, яўрэяў і г.д.,
Dear
English Service
Radio Belarus,
Greetings to all staff and listeners of English Service of Radio Belarus.
We listen your webcast program. Your program quality is very nice. Your website is colorful & documented.
We liked your programs, News, and Current Affairs Program. We are interested about Culture, life style of Belarusian people, historical places, Tourist attraction and destination of Belarus.
Please send some program schedule (A19), Calendar , sticker, view card, Promotional items of Radio Belarus for our club members and students.
21st June was fifth International Yoga Day observed across the world. The theme for Yoga Day 2019 was "Yoga for Climate Action”. On this day, which is dedicated to inner and outer well-being of human body, people across the world practice yoga in groups. The International Day of Yoga aims to raise awareness worldwide of the many benefits of practicing yoga, a physical, mental and spiritual practice.
We send you some photos related the program which was held in our area on the occasion of International Yoga Day. Our club members are also practice some Yoga.
We are waiting for your reply.
With best wishes,
SHIVENDU PAUL
PRESIDENT
METALI LISTENERS" CLUB
INDIA
Dear Shivendu Paul and Metali Listeners" Club,
Dthank you for your comment! We"ll send you some of our souvenirs ASAP.
Stay tuned and 73,
RBI
Hallo Radio Belarus,
Ja der Dieter Leupold ist jetzt auch hier im Gästebuch vertreten... Super, bald sind wir alle zusammen hier im "Belarus Hörerclub", Dieter könnte 1.Vorsitzender werden und Jana und Elena Ehrernmitglieder, Helmut Matt Schriftführer, Alfred Albrecht Beisitzer und ich mache Hausmeister:-) Lutz Winkler wie fit bist Du bereits wieder, für Dich finden wir auch eine nette Aufgabe:-) Beste Grüße und ein schönes Wochenende.
Das stimmt, für alle finden wir im Hörerklub eine Aufgabe!:)
Liebe Grüße und einen guten Start in die Woche!
Здравствуйте. Говоря о красоте природы Беларуси, о менталитете её жителей неотъемлемой чертой которого является гостеприимство хочется назвать Беларусь таким синонимом как Добрарусь.
Сосновский Кирилл.
Ответ:
Спасибо за отзыв!
Hallo Jana und Jelena,
Höre gerade den tollen Song 10:45 min (Hörerbriefkasten) Was ist das für ein traditionelles Instrument im Soloteil, klingt etwas wie ein Dudelsack, aber der ist ja in Schottland:-)
LG
Dietmar Wolf
Ответ:
Lieber Dietmar,
das ist wirklich ein Dudelsack:) In Belarus wird es aber Dudá genannt. Eigentlich ist Duda ein belarussisches traditionelles Musikinstrument. Übrigens gibt es viele Arten und Formen von Dudelsack in verschiedenen Kulturen und Ländern von Südamerica bis Indien.
PS: das Lied ist Каляда На Балоце von Тутэйшая Шляхта. ;)
Beste Grüße
Dear sir
How are you. I am rasheed from Pakistan. I am listners of radio Belarus. All programe is informative & intersting. I am intersting in history & culture. Thanks. Please send me some datiles about radio.
Muhammad RASHEED KHAN
PAKISTAN
Ответ:
Dear Muhammad Rasheed Khan, thank you very much for listening to RBI! We"ll send you a parcel via regular mail as soon as possible.
Stay tuned and 73!
RBI
Добрый день! Прошу уточнить, что за песня играла в субботу 29.09.2018 в период с 14.00 до 16.00 со словами "Маша Маруся...в Беларуси". Буду очень признательна за ответ.
Елена
Ответ:
Добрый день, Елена!
Интересующая вас музыкальная композиция - песня "Маня-Маруся", которую исполняет ансамбль "Сябры" (вокал: Валерий Рязанов)!
Спасибо, что Вы с нами!
(перевод с английского)
Привет, Радио "Беларусь"!
Я постоянный слушатель ваших программ. Пишу вам впервые. Мне очень нравится слушать все ваши программы: новости, спорт, музыка и другие. Также мне очень нарвится ваша национальная культура. Примите мои поздравления по поводу проведения II Европейских игр в Минске в 2019 году. Мы тоже очень любим спорт. Ребята в нашем посёлке очень хорошо играют в футбол. Буду признателен, если пришлёте мне расписание программ и открытки для ребят.
Спасибо.
Хан Рахат Кумар
Западная Бенгалия
Индия
Ответ:
Здравствуйте! Замучила ностальгия по белорусскому радио, а вот на планшете никак вас не послушать. Да и в гугл-плэе нет приложения для прослушивания вашего канала. Очень жаль. Наталья.
Ответ:
Здравствуйте, Наталья! Поддержка ОС Андроид и наше приложение в Google Play в разработке, так что не отчаивайтесь) А пока вы можете послушать нас скачав программные блоки с нашего сайта. Пишите нам ещё!
Спасибо большое, радио "Беларусь", за столь важное дело: рассказ о нашей стране за рубежом. Хотелось бы услышать интервью с успешными уроженцами нашей страны: спортсменами, звездами эстрады, представителями научной и образовательной сферы и т.д. А также предлагаю добавить больше опросов о нашей стране. Возможно, зарубежным слушателям было бы интересно услышать рубрику "История в цифрах", где освещались бы основные исторические события,связанные с нашей страной. В целях знакомства с нашей культурой можно рассказывать о классиках, а также цитировать стихи, многие из которых есть в переводах. Успехов Вам и творческого вдохновения! Татьяна М.
Ответ:
Татьяна, спасибо за отзыв и интерес к нашему радио! Мы обязательно учтем ваши пожелания. Многое из того, что вы предложили, мы уже освещаем. В передачах радио "Беларусь" можно услышать интервью с нашими соотечественниками, а также узнать интересные факты из истории и современности Беларуси. Следите за нашим эфиром.
Здравствуйте.
Вы не рассматривали вариант вещания на СВ? Сегодня парк радиоприемников очень широк, в любом доме каждой деревни найдется старое радио. К сожалению, в данном диапазоне в Беларуси вещание уже несколько лет, как прекращено. При этом новостных радиостанций во многих регионах просто нет. Приходится слушать те же ВестиFM на частоте 1423 кГц из Приднестровья. Вот было бы здорово в Беларуси слушать свои новости, политический анализ, различного рода обзоры. Аудитория может состоять из жителей населенных пунктов, где нет нормального приема FM, автомобилистов, проезжающих по дорогам страны, любителей приема АМ.Виктор.
Ответ:
Здравствуйте, Виктор!
К сожалению, реалии таковы, что многие радиостанции отказываются от вещания на коротких и средних волнах. Радио "Беларусь" не исключение, несколько лет назад и мы перестали вещать на КВ и СВ. Сейчас мы делаем акцент на вещание через спутник (информация по приему есть на нашем сайте) и через Интернет. В некоторых регионах Беларуси (Брест, Гродно, Мядель и др.) наш сигнал можно поймать в ФМ-диапазоне. Надеемся, эта информация вам пригодится.
Здравствуйте, уважаемые друзья из Республики Беларусь.
Сегодня принял вашу передачу на немецком языке на частоте 11730. К сожалению сигнал здесь в России в Кировской области достаточно слабый. Но обычно я вас слушаю через интернет на вашем сайте. Передачи считаю довольно интересными. Особенно нравятся ваши песни на белорусском языке.
Рапорт о приёме я вам посылаю по обычной почте на листе бумаге. Думаю и вам приятнее такие рапорты получать, чем по e-mail.
Ответ:
Уважаемый Дмитрий!
Спасибо, что написали в гостевую книгу! Немецкая редакция рада, что наши передачи слушают теперь не только в немецкоязычных странах. С нетерпением ждем Вашего письма!
Немецкая служба Радио "Беларусь".
Здравствуйте.
Прослушал Вашу радиопередачу на КВ - 7 255 кГц и выслав Вам рапорт о приёме, смогу ли я получить от Вас карточку подтверждения о приёме.
Давненько я от Вас ранее получил карточку о приёме на КВ и ДВ.
Ответ:
Здравствуйте, Владимир. Да, конечно, присылайте рапорт о приёме. Мы с радостью ответим на ваше письмо и вышлем вам QSL карточку.
Вклад белорусов в мировую художественную культуру куда богаче, чем принято считать.
Совсем скоро в белорусские школы, а именно в пятый (пока) клас, возвращается МХК - предмет, обидно изъятый несколько лет назад во время очередной разгромной образовательной реформы. Возвращается видоизмененным: теперь курс будет называться «Отечественная и мировая художественная культура».
Вот только о чем говорить на тех уроках, которые посвящены культуре отечественной - не все знают, даже составители программ и учителя средних школ.
Да и мы с вами – сразу ли назовем артефтакты, которыми может гордится Беларусь? Чур, слуцкие поясы не называть.
Ага, задумались? Честно говоря, я тоже задумалась.
С двумя насущными вопросами по поводу «старого нового» предмета я обратилась к экспертам: белорусским культурологам, историкам, преподавателям, писателям, знающим о вкладе белорусов в мировую культуру куда больше, чем принято.
Первый вопрос касался языка, на котором должно вестись преподавание курса, второй – тех явлений, произведений и персоналий, без которых немыслим курс отечественной и мировой художественной культуры.
Виктор Мартинович, писатель, журналист, культуролог:
Не вижу проблемы в том, чтобы предмет преподавали по-русски. Это тот случай, когда важно, что преподается, а не то, на каком языке.
Вкладывая в умы нужные вещи на русском, чтобы они лучше усвоились, можно сделать слушателей большими белорусами, чем рассказывая то же самое на белорусском языке.
В раздел программы, посвященный народным промыслам, я бы обязательно включил вытинанку, охранных пауков из соломы, вообще наше соломоплетение в барочной архитектуре (знаете ли вы о соломенных алтарях в наших церквях?), конечно, слуцкие пояса.
Соломенный алтарь в Гродно
Говоря о скульптуре, хорошо бы изучить уникальную деревянную скульптуру барочных храмов.
У нас в униатских и католических храмах был разработан уникальный опыт украшения: мрамора-то у нас не было, а дерева - в достатке, и наши мастера работали с ним виртуозно.
Из живописи для пятиклассников я бы обязательно выбрал Шагала.
Причем волшебные его картины, не позднее творчество, а витебский период.
Пусть это будут интерьеры и витебские пейзажи, писанные в 1917-1918 годах. Интерьерный цикл Шагала очень прост, его легко понимать и воспринимать, он при этом очень насыщен какой-то невыразимой романтикой.
А вот художник, картинами которого можно «лечить» современных эстетически необразованных детей – Станислав Жуковский. Изучение его картин, его интерьеров – единственное, пожалуй, открытое окно в те шляхетские усадьбы, которые сегодня сохранились только в виде развалин.
И, конечно, Язэп Дроздович в космической своей части - пейзажи Марса. И Белыницкий-Бируля - романтический пейзаж. Беларусь очень богата живописью.
Интерьеры Станислава Жуковского
Чтобы познакомить детей с белорусским театром, с тем лучшим, что в нем сегодня есть, их нужно вести в наш кукольный - ведущий, на мой взгляд, белорусский театр сегодня.
Тем более что язык кукольных спектаклей наиболее понятен пятиклашкам.
Ну и, конечно, записи «Тутэйших» - спектакля, который подробно и исчерпывающе объяснит всем, где именно они живут.
Сяргей Харэўскі, мастак, літаратар, гісторык мастацтва, культуролаг:
Выкладаць прадмет трэба, натуральна, па-беларуску! Гэта адпавядае сённяшняй тэндэнцыі вяртання ў агульнадукацыйныя праграмы выкладання па-беларуску геаграфіі і гісторыі Беларусі, з мэтай павялічыць прыктыку ўжывання мовы і ўмацавання нашае ідэнтычнасці.
Выкладанне мастацкай культуры па-беларуску спрыяла бы гэтай тэндэнцыі.
Балазе, за апошнія чвэрць стагоддзя багацейшая айчынная мастацтвазнаўчая блібліяграфія папоўнілася дзясякамі дыхтоўных выданняў менавіта па-беларуску!
У супрацлеглым выпадку давядзецца іх, дзясяткі беларускіх кніг, перакладаць на рускую.
Да таго ж, менавіта ў Акадэміі мастатцваў, БДУ і Ўнівэрсітэце культуры студэнты адпаведных праграмаў атрымлівалі, часткова, адукацыю і па-беларуску і маюць досьвед выкарыстання мовы ў розных дысцыплінах…
Культура, мастацтва, літаратура – менавіта тыя сфэры, што па вызначэнні з’яўляюцца галоўнымі ў патрыятычным выхаванні і мацаванні нацыянальнае ідэнтычнасці. І, цалкам натуральна, што іх выкладанне ў нашай краіне абавязкова мусіць весьціся па-беларуску!
Гэта добрая нагода дапамагчы школьнікам засвойваць мову, пашыраць свае кагнітыўныя кампэтэнцыі, замацоўваць мысліцельныя навыкі, спрыяць разуменню іншых моваў.
Сцісла адкажу на другое пытанне: якія прозвішчы і творы павінны месціцца ў праграме 5 класа па рубрыках: народныя промыслы, музыка, жывапіс, графіка, скульптура, танец, тэатр, літаратура.
Натуральна, у народных промыслах - параўнальны аналіз беларускіх традыцый у еўрапейскім кантэксце, у рэгіянальным (славяншчына і Балтыя) кантэксце -перадусім - традыцыйныя народныя строі, ткацтва, вышыўка; кераміка, разьба і кавальства; у музычнай культуры павінны быць заакцэнтаваныя два аспекты – выразныя адрозьненні нашага музычнага меласу і мелодыкі (і танцу!), традыцыйных інструмантаў, ад суседніх традыцыяў раэгіёна, а па-другое - дэманстрацыя ўнёску нашае культуры ў агульнаеўрапейскую музычную культуру і культуру суседніх народаў - перадусім, з такімі імёнамі, як Агінскі, Манюшка, Орда, Галкоўскі, Шастаковіч, Шырма, Глебаў, Багатыроў, Семеняка.
У жывапісе мусіць быць прадстаўлены наш унёсак у агульнаславянскі кантэкст старажынытмі фрэскамі Полацка, Кракава і Супрасьля.
Унёсак нашых творцаў у культуры Літвы, Польшчы, Расеі - віленская школа к. XVIII-пач. ХІХ, творчасць у Беларусі слыннага польскага мастака Юзафа Пешкі, полацкая школа - Ваньковіч, Хруцкі, Талстой і іх уплыў, беларускія творцы-эмігранты за мяжой - Орда, Альхімовіч, Андрыёлі.
Наполеон Орда. Ружаны
Творчасць у Беларусі мастакоў з Польшчы і Расеі (Фалат, Репін ды інш.), унёсак мастакоў родам з Беларусі ў сусветную культуру - Рушчыц, Жукоўскі, Бялыніцкі-Біруля, Суцін, Зак, Шагал, Малевіч, Стржэмінскі, Нісскі, Майсеенка; манумэнтальны беларускі жывапіс канца ХХ ст.- Кішчанка, Вашчанка, Крываблоцкі.
Скульптары з Беларусі - Дмахоўскі (Гэнры Сандэрс), Гінзбург, Ліпшыц, Мікешын, паваеннная школа беларускай скульптуры ў агульнасавецкім кантэксце - Керзін, Глебаў, Селіханаў, Бембель, Азгур, беларуская школа графікі - ад Скарыны і боатоў Трасэвічаў да віцебскае школы 1920-х(Мінін, Юдовін, Гарбавец) і росквіту беларускае школы графікі 1970-80-х гг.
У агульнаеўрапейскім кантэксце - Паслядовіч, Кашкурэвіч, Забораў, Герасіменка, Басалыгі, Шаранговіч, Савіч, Славук, Селяшчук ды інш.
Арлен Кашкуревич. Офорт
Тэатр - повязь гісторыі нашае тэатральнае культуры з тэатральнай гісторыяй Польшчы, Украіны і Расіі.
Дунін-Марцінкевіч, Буйніцкі, Галубок, росквіт 1960-1980-х опэрнага і балетнага мастацтва, драматургія Купалы, Аляхновіча, Крапівы, Макаёнка і Дударава, найноўшы беларускі тэатр і «Беларусьфільм» канца ХХ-пач. ХХІ ст.
Курс гісторыі літаратуры і гісторыі кнігі распрацаваны даўно і вельмі якасна. Адно што - варта зрабіць дадатковы акцэнт на ўнівэрсальнасці такiх твораў, як беларускі пераклад «Трыстана і Ізольды», паэтах-лаіціністах, нашых першадрукарах, апроч Скарыны - ад Самуіла Рагалі да Ільлі Капіевіча, асобнай тэмэю мусіць быць літаратура ў Беларусі на польскай, рускай, украінскай мовах і ідышы.
Юлія Ляскова, філолаг, выкладчык айчыннай і сусветнай мастацкай культуры:
Давайце для пачатку паспрабуем адказаць на пытанне «навошта».
Якая мэта ў такога прадмета, як сусветная і айчынная культура? Для чаго мы будзем вывучаць культуру і мастацтва, іх віды, накірункі, плыні… І які досвед мы можам праз гэты прадмет чалавеку даць.
Кожны настаўнік, каму пашчасціць гэты ўнікальны прадмет весці, адкажа на гэтыя пытанні сам. Так ці іначай.
Але зрабіць гэта варта перад тым, як накіроўвацца ў шлях. Калі цікава маё меркаванне, то я з радасцю падзялюся ім з чытачамі.
Культура дазваляе чалавеку выпрацаваць уласную сістэму каштоўнасцяў, уласную жыццевую прастору – так бы мовіць «сістэму каардынат».
Калі разбураюцца аўтарытэты, калі прыкладаў маральнага імператыву ўсё менш, калі знешнія арыентыры губляюць сваю былую моц і ідзе крытычнае пераасэнсаванне шматлікіх нормаў і правілаў, вельмі важна мець прастору, якая аб’ядноўвае.
На мой погляд, самая вялікая мэта выкладчыка пры гэтым - даць уяўленне, што такой прасторай можа стаць - ды і ёсць - культура.
Культурная прастора мае «не толькі працягласць, але і глыбіню». Калі ж мы пры выкладанні будзем канцэнтравацца толькі на вывучэнні абмежаванага кола культурных з’яваў (як раз тое, што прапануецца зараз), без фармавання ў вучня першасных навыкаў будавання ўласнай карціны свету, уяўлення пра агульныя законы развіцця культуры ў розныя гістарычныя эпохі, крытычнага мыслення, то сістэму каардынат мы не пабудуем.
Гэта будуць хаатычныя ўрыўкавыя веды пра асобныя культурныя праявы... Між тым культура - цэласная з’ява, якая «робіць людзей з проста насельніцтва, якое жыве ў пэўнай геаграфічнай прасторы, - нацыяй і народам».
Некалі так, абсалютна дакладна, з майго пункту гледжання, сфармуляваў прызначэнне культуры акадэмік Ліхачоў. Ну і лагічным у акрэсленым кантэксце падаецца тое, што выкладаць прадмет варта на мове тытульнай нацыі, якая жыве ў нашай «геаграфічнай» прасторы - на беларускай мове.
Імператыву тут можа і не быць. Прымус не дасць цалкам станоўчага выніку. Але даць накірунак можна.
Мы можам пералічыць шэраг імёнаў і твораў, вартых вывучэння ў межах школьнай праграмы. Але давайце паразважаем пра агульныя схемы. Пакуль не зусім ясна, ці будуць пры стварэнні праграмы ўлічвацца прынцыпы: гістарызму, творчага метаду, сутворчасці, герменэўтыкі, інтэрактыўнасці, стылістычнай фармцыі па Флакеру ды іншыя.
Калі выкладчык арганічна будзе карыстацца пералічанымі прынцыпамі і кожны ўрок здолее зрабіць культуралагічным феноменам, то пытанне пра непасрэдна кантэнт стане другасным.
Гэта не азначае, што не важна, пра што распавядаць на занятках. Канечне, важна. І канкрэтныя веды пра тыя ці іншыя творы культуры і мастацтва – адна з мэтаў. Гэта мінімальны нейкі тэзаурус, фактура. Але я перакананая, што самае важнае 1)даць уяўленне пра «культуралогію як спосаб жыцця», 2)навучыць вольна мысліць, 3)развіць густ і пачуццё красы.
У ідэале, выпускнік курсу павінен быць інспірыраваны творчасцю і разумець, напрыклад, чаму Шагал маляваў так, а не іначай.
Бо «кожная з’ява мастацтва, калі яна сапраўды закранае існасць, а не коўзаецца па паверхні, ёсць выраз сусветных законаў у момант свайго найбольшага напружання» (Г. Анісімаў).
Беларуская культура надзвычай багатая. Прычым абсалютна па ўсіх накірунках.
Я напэўна не задаволю патрэбу аўтара гэтага матэрыялу, але спынюся толькі на жывапісу. Пра іншыя віды мастацтва - ў наступны раз. Пэўна варта ўзгадаць імёны мастакоў Парыскай школы, а таксама тых, хто не толькі стаў з’явай у гісторыі беларускай культуры, а арганічна інтэгрыраваны ў сусветную.
Язэп Драздович. Мiнулае
Язэпа Драздовіча, Міхася Філіповіча, Віталя Цвіркі; Аляксандра Мазалёва, Альгерда Малішэўскага, Міхаіла Савіцкага, Аляксандра Кішчанкі, Барыса Заборава, Міколы Селяшчука, Міхася Рагалевіча.
Не магу не назваць і меней вядомых, але таксама цікавых мастакоў: Мікалая Цудзіка, Мікалая Дучыца, Вячаслава Кубарава ды іншых.
Эдуард Дубенецкий, культуролог, преподаватель, поэт:
Як вядома, з новага навучальнага года ў школах нашай краіны аднаўляецца (пасля шасці гадоў адсутнасці) курс «Айчынная і сусветная мастацкая культура», у якім, паводле распрацаванага чарнавога варыянта праграмы, на фоне шырока прадстаўленых феноменаў рускай (гжэль, хахлама, палех, матрошка і да т.п.) і іншых замежных культур амаль зусім не прадстаўлена ўласна беларуская культура, найлепшыя здабыткі надзвычай багатай гісторыка-культурнай спадчыны нашага народа.
Мовай выкладання гэтага курса павінна быць, на маю думку, выключна беларуская, бо толькі на мове тытульнай нацыі можна выхаваць сапраўднага патрыёта незалежнай Рэспублікі Беларусь і грамадзяніна, які глыбока шануе родную культуру, паважае традыцыі як сваіх продкаў, так і прадстаўнікоў іншых народаў свету.
А зараз хачу прапанаваць адносна невялікі спіс найбольш адметных і ўнікальных беларускіх мастацкіх феноменаў і артэфактаў, якія бясспрэчна заслугоўваюць абавязковага ўключэння ў абноўленую школьную праграму па вышэйназванаму прадмету.
На мой погляд, неабходна, каб на школьных занятках настаўнік распавёў пяцікласнікам пра беларускі народны лялечны тэатр БАТЛЕЙКА , які вядомы з 16 ст. і ў нечым падобны на ўкраінскі вертэп і польскую шопку.
Прычым адметна тое, што ў канцы 19 - пачатку 20 ст. асобныя сцэны батлейкі выконвалі нават жывыя акцёры (т.зв. «жывая батлейка»).
Таксама важна расказаць пра такі незвычайны мастацкіх феномен, як БЕЛАРУСКАЯ РЭЗЬ.
Менавіта так называлася манументальна-дэкаратыўная аб’ёмна-ажурная разьба па дрэве, якая пачала складвацца на беларускіх землях яшчэ з канца 16 ст. пад уплывам пад уплывам стыляў рэнесанс і барока, затым дасягнула свайго росквіту на мяжы 17--18 ст. і захоўвалася аж да пачатку 19 ст.
Да ліку лепшых узораў беларускай рэзі адносяць іканастасы Богаяўленскага сабора і Мікалаеўскай царквы ў Магілёве. Прычым цікава тое, што беларускія майстры пачынаючы з 17 ст. аздаблялі гэтай унікальнай рэззю храмы і палацы Маскоўскай дзяржавы (напр., Смаленскі сабор Новадзявочага манастыра ў Маскве).
Украшение иконостаса Никольского собора в Могилеве
Гаворачы пра старажытнае мастацтва на этнічных беларускіх землях нельга абыйсціся без разгляду самабытных узораў ГРОДЗЕНСКАЙ І ПОЛАЦКАЙ ШКОЛАЎ ДОЙЛІДСТВА.
Гэтыя дзве школы ўзніклі ў 12 ст. пасля ўвядзення на беларускіх землях хрысціянства; прадстаўлены найперш мураванымі храмамі – цэрквамі з фрэскавымі роспісамі (полацкая школа) альбо без іх (гродзенская школа).
Самым вядомым прадстаўніком полацкай школы быў дойлід Іаан, які пабудаваў Спаса-Праабражэнскую царкву Полацкага Спаса-Ефрасіннеўскага манастыра.
Звонница Спасо-Ефросиньевского монастыря
Дарэчы, менавіта для гэтай царквы полацкі майстар-ювелір Лазар Богша у 1161 г. стварыў напрастольны крыж Ефрасінні Полацкай, што стаўся своеасаблівым сімвалам старажытнага беларускага мастацтва.
У больш позні гістарычны час у галіне айчыннага мастацтва ўзнікла такая ўнікальная з’ява, як ВІЛЕНСКАЕ БАРОКА.
Гэтая архітэктурна-мастацкая сістэма склалася ў манументальнай культавай архітэктуры Вялікага Княтва Літоўскага ў сярэдзіне 18 ст.; у віленскім барока спалучаліся раманскія і візантыйскія мастацкія ўплывы. Для архітэктурных помнікаў названага стылю характэрны вытанчанасць прапорцый, скульптурная пластычнасць фасадаў і інтэр’ераў, маляўнічасць сілуэта.
Да ліку найлепшых узораў адносяцца пераважна ўніяцкія і каталіцкія храмы – Глыбоцкі касцёл і кляштар кармелітаў, касцёлы ў Гродне, Оршы, Слоніме, Спаса-Праабражэнскі сабор у Магілёве і інш.
Падчас выкладання пажадана было б звярнуць увагу вучняў на выдатныя творы т.зв. БЕЛАРУСКАЙ ІКАНАПІСНАЙ ШКОЛЫ , якая склалася ў 16 ст. пад уплывам ідэй Адраджэння, традыцый візантыйскага мастацтва і праіснавала да пачатку 19 ст.
Галоўнай адметнай рысай беларускай іканапіснай школы быў моцны ўплыў фальклору, народнага мастацтва, што выявілася ў простанародным тыпажы, шырокім выкарыстанні этнаграфічным элементаў (творы “Маці Боская Іерусалімская” і “Тройца Запаветная” з Брэстчыны, “Тройца Новазапаветная” з Віцебшчыны).
Разглядаючы найбольш арыгінальныя з’явы народнай культуры, варта спыніцца, скажам, на такім самабытным беларускім звычаі, як ВАЛАЧОБНІЦТВА.
Ён традыцыйна праводзіўся падчас Вялікадня і суправаджаўся віншаваннямі і добразычлівымі пажаданнямі ў гонар гаспадароў, адпаведнымі валачобнымі песнямі, падарункамі валачобнікам. Гэты звычай вядомы практычна толькі на этнічных беларускіх землях (пераважна на Поўначы і Усходзе), а ў іншых народаў не сустракаўся.
Вось што, напрыклад, жадалі валачобнікі гаспадару ў сваёй валачобнай песні: «Дай табе Божа, гаспадарочак, // I ў каморы, і ў аборы. // А дзе гара -
там жыта капа. // А дзе лагчына - там жыта сцірта, // А дзе лог - там сена стог. // Дай табе Божа, гаспадарочак, // Піва варыці, сына жаніці...»Акрамя таго, вучням павінна быць цікава даведацца пра такі адметны від народнага дэкаратыўна-прыкладнога мастацтва беларусаў, як САЛОМА- і ЛАЗАПЛЯЦЕННЕ.
Яно ўяўляе сабой майстэрства пляцення мастацкіх і утылітарных вырабаў з саломы і лазы.
Пры гэтым унікальнай з’явай у сусветным мастацтве з’яўляецца выкарыстанне саломы ў вырашэнні манументальна-дэкаратыўных задач, для аздаблення інтэр"ераў палескіх цэркваў - галоўным чынам іканастасаў.
Для пяцікласнікаў таксама, на маю думку, будзе вельмі цікава даведацца, што з-за вельмі вялікай колькасці такіх абарончых збудаванняў, як замкі (узводзіліся на працягу 13-17 стст.), нашы землі невыпадкова называлі «КРАІНАЙ ЗАМКАЎ» .
Тымі старадаўнімі шыкоўнымі замкамі валодалі найперш вялікія князі і шматлікія магнаты Вялікага княства Літоўскага. Паступова асобныя замкі ператвараліся ў палацава-замкавыя комплексы (Мір, Гальшаны і інш.). На вялікі жаль, большасць з тых цудоўных старадаўніх замкаў не да нашых дзён не захаваліся.
А яшчэ варта распавесці навучэнцам сярэдняй школы пра такую незвычайную мастацкую з’яву, як ЦАРКВА-КРЭПАСЦЬ.
Гэты тып пабудовы адначасова сумяшчае функцыі культавага і абарончага дойлідства. Такія храмы-крэпасці ўяўлялі сабой звычайна кампактныя, прамавугольныя ў плане пабудовы з тоўстымі мураванымі сценамі, вежамі, амбразурамі, байніцамі.
Яскравымі прыкладамі з’яўляюцца царква-крэпасць святога Міхаіла Архангела у Сынкавічах (каля Слоніма), Мураванкаўская царква-крэпасць (пад Шчучынам), а таксама цэрквы ў Камаях (Віцебская вобласць) і Супраслі (цяпер Польшча).
Адметна, што ўсе вышэйназваныя пабудовы захаваліся да сённяшняга дня.
Церковь-крепость в Сынковичах
VELVET: Анна Северинец
Говорить об истории и развитии культуры Беларуси - то же самое, что пытаться рассказать длинную и увлекательную историю. На самом деле это государство появилось достаточно давно, первые упоминания о нем появляются еще в 862 году, когда существовал город Полоцк, считающийся древнейшим населенным пунктом. Культура Беларуси развивалась на протяжении многих веков и переплеталась с самыми разными событиями того времени. Возможно, именно поэтому она такая яркая и разнообразная.
Возникновение культуры
Если говорить о том, как появлялась культура республики Беларусь, и о том, что на нее особенно повлияло, то сложно будет не отметить такие направления, как Возрождение, Реформация и Просвещение. Период Ренессанса для Беларуси отметился таким ярким представителем этого времени, как Франциск Скорина. Он не только был известным печатником и гуманистом, но и старался максимально донести до общества ценности духовности, а также пытался как можно более подробно раскрыть такие понятия, как "общество" и "человек". Именно он создал первую в Беларуси типографию.
Культура Беларуси 18 века запомнилась периодом Просвещения, когда элита европейских стран готовилась к наступлению «царства разума». В этот период активно развивается белорусская литература, несмотря на то, что вовсю идут страшные разорительные войны. По мнению историков, наиболее продуктивный период для развития культуры Беларуси пришелся на 17 век, когда у населения максимально вырос уровень индивидуального самосознания.
За всю историю своего существования нынешние земли Беларуси успели побывать в составе самых разных княжеств и владений. На сегодняшний день эта страна является отдельным и при этом вполне самодостаточным государством. Но когда-то, как и многие другие страны, Беларусь считалась частью БССР и СССР. В этот период развитие культуры в Беларуси было особенно ярким и необычным. По мнению экспертов, ярче всего культура этого государства проявилась во время Февральской революции в 1917 году. Также специалисты отмечают, что этот отрезок времени можно смело назвать периодом белорусизации.
Еще во времена немецкой оккупации активные деятели в этой стране смогли не только восстановить «Белорусское издательство», но и начать выпуск газеты «Гомон». Одновременно с этим активисты добились открытия 200 белорусских школ, что еще раз подтверждает стремление народа к развитию и самосовершенствованию. Впрочем, историки полагают, что в этот период государственность стремилась скрепить народ при помощи Создавались самые разнообразные партии и выдвигались наиболее активные деятели. Особенно себя смогли проявить такие яркие представители советской современности, как М. Голодед и А. Червяков.
Современная культура
Во время советского периода культура Беларуси смогла добиться многого. Например, возвысились языковые ценности, самобытность, а также белорусский этнос. Но все это достаточно быстро пало под давлением сталинской политики. Взгляды большевиков практически полностью оставили тот процесс национализации, который только начал свое благополучное восстановление на этих территориях. Этот период времени запомнился Беларуси как времена, в которые был один правящий и неделимый народ. Поэтому говорить о развитии культуры в этой стране достаточно сложно.
Впрочем, к 1991 году ситуация полностью переменилась, смена власти и порядков взяли свое, и Беларусь вновь принялась восстанавливать свои традиции и национальность. Была принята государственная программа по развитию белорусского языка, а также возродился Белорусский фонд культуры. Процесс восстановления серьезно отразился на всех направлениях, но особенно заметен он в литературных произведениях того времени. Сегодня Беларусь отличается от других стран не только своей самобытностью, но и разнообразием стилей, форм и направлений в своей культуре.
Национальные костюмы
Неудивительно, что историки, изучая особенности культуры Беларуси, особенно отмечают уникальность Действительно, практически вся идейность этого народа собрана в простом, казалось бы, одеянии. Но на самом деле в красочных вышиванках и просторных нарядах кроется нечто большее, чем просто одежда. Беларуси, как уже отмечалось, переплетается и другими странами. Так, яркие вышивки на простых рубашках и клешеных юбках представительниц прекрасного пола, которые было принято носить в давние времена, часто встречаются и у других народов. При этом белорусы всегда с трепетом относились к тому, что изображено на ткани. Каждый орнамент оберегал или помогал в определенном смысле обладателю одежды. Поэтому женщины всегда старались максимально украсить не только свои наряды, но и создать некий оберег на одежде мужского пола. Нередко можно встретить национальный костюм Беларуси, где присутствуют яркие головные уборы.
Музыка
Вовсе не удивительно, что сегодня практически все Дни культуры Беларуси проходят ярко и массово. В городах звучит национальная музыка, а на улицах можно увидеть самые разнообразные белорусские костюмы. Если говорить о том, какую музыку любят представители этого народа, то однозначно можно выделить обрядные песни.
Еще со времен берет свое начало развитие музыки в этой стране. Основные инструменты, которые можно по праву назвать национальными, - это белорусская цимбала и дуда.
В древние времена народы этого государства исполняли чаще всего обрядные песни: колядки, свадебные мотивы, жатвенные песни или масленичные куплеты. Удивительные мелодии необычных белорусских инструментов могут влюбить в себя с первого звука, а заводные мотивы и простота исполнения заставляют навсегда полюбить музыку этой страны. Впрочем, тексты песен также отличаются своей двусмысленностью. Порой в самых простых куплетах кроется глубокий смысл, который передает определенную информацию, незаметную для посторонних. Ежегодно в этой стране открывается огромное количество песенных фестивалей, на которых можно не только посмотреть красочное шоу, но и заслушаться национальной музыкой!
Театр
Те, кто хоть раз побывал в белорусском театре, навсегда запомнят это событие, ведь указанное направление искусства в государстве особенно отличается от того, что можно увидеть в других странах. Культура Беларуси всегда выделялась своей яркостью и необычностью, но театр - и вовсе нечто особенное и неповторимое, что можно встретить исключительно у этого народа. Как известно, профессиональный театр в стране берет свое начало еще со времен древних народных обрядов. Возможно, именно поэтому он не похож ни на один другой театр в мире.
В древние времена на территории Беларуси часто встречались и бродячие музыканты, и придворные труппы, и, конечно же, любительские коллективы. Не секрет, что белорусы - творческий народ, который всегда стремится к саморазвитию. На сегодняшний день в стране функционирует около 28 государственных театров, которые работают с самыми разными направлениями. Кроме драматического и музыкального в Беларуси можно встретить и кукольный театр, который отличается своей яркостью и необычными постановками. Но самым известным в этой стране считается Большой театр оперы и балета Беларуси, вот где нужно побывать хотя бы один раз в жизни!
Литература и художественное искусство
Наука и культура Беларуси всегда отличалась от подобных направлений в других государствах. Литературу и вовсе можно назвать отдельным направлением, ведь всемирно известные авторы чрезвычайно красочно описывали события в своих произведениях. В целом на счету у Беларуси огромное количество знаменитых имен, которые и сегодня вызывают интерес у современного читателя. Например, фамилии Котляров, Рагуцкий, Аношкин и многие другие покорили сердца настоящих любителей ярких произведений. Также в Беларуси имеется огромное количество научных деятелей, которые внесли свою лепту в развитие мировой науки.
Художественными талантами этот народ также не обделен. На счету белорусского государства немало художников, которые смогли прославиться, благодаря своим работам, на весь мир. Чаще всего они изображали национальные пейзажи и красоты родного края, но нередко среди известных художников можно встретить и талантливейших портретистов.
Кухня и национальные блюда страны
История культуры Беларуси просто не могла обойтись и без Те, кто хоть раз пробовал вкуснейший свекольник, никогда не забудут его вкус. Многие считают, что основное блюдо белорусской кухни - драники, но это вовсе не так. Конечно, в давние времена кухня народа отличалась своей простой и доступностью, а для приготовления блюд использовали в основном картофель, который можно было легко выращивать. Но уже сегодня историки выяснили, что в первую очередь народ Беларуси предпочитал питаться первыми блюдами. С другой стороны, нет ничего удивительного в том, что на столах древних белорусов нередко появлялись и мясные лакомства. Например, верашчака, разнообразные колбасы и мясо, приготовленное по особым рецептам с добавлением трав и пряностей. Но больше всего славятся белорусские напитки и сладости. Например, сбитень, кулага, похлебка из пива и крамбамбули. Существует даже рецепт специального белорусского закисного хлеба, который отличатся не только высокими вкусовыми качествами, но и полезными свойствами.
Национальные особенности
Среди национальных особенностей народа Беларуси определенно можно выделить стремление к сохранению государственности и к развитию. Во все времена народ этой страны стремился сберечь самое главное - свою уникальность и самобытность.
Несмотря на то, что на территории этой страны часто проходили войны и революции, людям удалось сохранить не только величайшие памятники культуры Беларуси, но и в целом сберечь историю своего народа. Историки отмечают, что национальную идею просто так придумать нельзя, и для того, чтобы выразить ее, народам приходится столетиями не только развивать свою культуру, но и делать все возможное для того, чтобы сохранить свои корни. Беларусь - это яркий пример государства, которому удалось, несмотря на множество трудностей, сохранить самое главное.
Будущее белорусской культуры
Как известно, белорусы - это очень гостеприимный и добродушный народ. По характеру и они очень похожи на своих братьев славян. Не секрет, что сегодня практически все государства стремятся не только сохранить свою культуру, но и активно помогают ей восстановиться. Культура Беларуси хранилась веками, и сегодня для страны самое главное - продолжать так же активно оберегать и любить свою историю.
Впрочем, прогнозы для культуры Беларуси самые светлые, ведь и по сей день на территории государства творят новые художники, писатели и научные деятели, которые мгновенно завоевывают своими работами аудиторию. По-прежнему театры, музеи и галереи полны народа, а это значит, что сами люди стремятся к развитию и чтят историю своего края.